منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 409

خش افتادن-خراش افتادن

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))

جامه شور-رختشوی

چشه ؟-او را چه شده ؟

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

 

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن

زبان پس قفا-نوعی گل است

 
خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

پابوسی-زیارت

دیالله-زود باش دیگه !

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

باز شدن مچ-لو رفتن دروغ

دست دراز کردن-به حریم و حقوق دیگران تجاوز کردن
پیش کنار-بیضه-خایه

چین و چوروک-چین و شکن

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن
زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد
خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن
بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

الحق و الانصاف(انصافن، حقن)

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)

 

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

دست فروشی-شغل دست فروش
ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم
چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

 

جفتک-لگد حیوان که با هر دو پا بزند-کنایه از خودداری از انجام کاری

 
چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

دو شاخ-دارای دو شقه

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی
خاطرجمع شدن-مطمئن شدن

ریزه میزه-ریزه پیزه

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

ریش و پشمی به هم زدن-بالغ شدن-صاحب ریش و پشم شدن

چشم انداختن-نگاه کردن

زیر جلی-پنهانی-آهسته

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

چُسک-دمپایی-کفش سبک و راحت
تَپوک-ضربه ی دست یا پا
ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

 
به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن
رستم صولت-رستم در حمام

این خاکدان(دنیا)

آه در بساط نداشتن-سخت بی‌چیز بودن-بیچاره و بینوا بودن

بازارچه-گذرگاه سرپوشیده با چند مغازه و دکان
باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد
خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

 

چند مرده حلاج بودن-چه اندازه جسارت و توانایی داشتن

بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر

پشه را در هوا نعل زدن-در تیراندازی بسیار ورزیده بودن-بسیار زرنگ و فرصت طلب بودن

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد
به روی خود نیاوردن-اهمیت ندادن-به سکوت برگزار کردن-خود را به آن راه زدن

آفتاب به ملاج کسی خوردن(دیوانه شدن، خل شدن)

راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

پای کسی حساب کردن-به حساب کسی گذاشتن

 

جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

چار میخ-اذیت و آزار سخت

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

 

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

آدم-نوکر

درق دروق-درق درق

بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

 
ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن
پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

 
خبرگزاری-موسسه ی خبرگیری و انتشار خبر

 
زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

جیر و ویر-داد و بی داد-سر و صدا-نوعی خوراک که از اسفناج پخته و تخم مرغ می پزند

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

ادب کردن-با تنبیه آموختن-آدم کردن

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

خاج کشیدن-صلیب کشیدن

 

دزدی گرگی-دله دزدی

دو به دو-دو تا دو تا

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

از ته دل-از سر صدق و صفا

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند

خاک به سر کردن-به فکر چاره افتادن-چاره جویی کردن

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

 

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن

پُر کار-فعال-با پشتکار

 

 

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن
 

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

اسکلت‌بندی-طرح‌ریزی-زیرسازی

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن
بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند
از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

روغن زرد-روغن حیوانی

 

بز دل-ترسو

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

 

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

زیر سر گذاشتن-زیر سر داشتن

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

تته پته-لکنت زبان

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار
پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

 

بلا نسبت-دور از جانب شما

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

دست به گریبان شدن-با هم به جدال پرداختن-گلاویز شدن

حرف های گنده تر از دهان-ادعاهای زیادی-سخنان خارج از توانایی

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن
از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن
به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن
 

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن

 

چاله میدانی-صفت آدم های بی ادب و بی فرهنگ

 
دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک

زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

آقام که شما باشید(خدمت شما عرض کنم)
پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

 

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

پایین دست-طرف پایین

پرنده پر نزدن در جایی-جایی دور افتاده و خلوت بودن
چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن
زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

پای پس-عوض-تلافی

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

رفتن توی بحر چیزی یا کسی-در چیزی یا رفتار کسی دقیق شدن

آبِ سیاه(نیمه کوری)

اشرفِ خر(حریصی که زیان کند، نه خود خورد و نه به دیگران خوراند)

دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

 

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

تَپوک-ضربه ی دست یا پا

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

خوب-کافی-بسیار

دده مطبخی-آدم کثیف و بد بو

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

پی گرفتن-دنبال کردن کار

 

 

چار چشم-کسی مه عینک می زند

اسب چوبین-تابوت

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

 

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

باد آورده-مفت و رایگان-آنچه که بدون زحمت بدست آید

از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن
دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا
آرواره‌ی کسی لق بودن-سرنگهدار نبودن-پرچانه بودن
زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن

ترتیب اثر دادن-به حساب آوردن-اهمیت دادن

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

جهیزیه-نگا. جهیز
آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو

 

خجالت زده-شرم زده-شرمگین

حاجی خرناس-لولو

پول خرد-پول سکه ای
پیمانی-استخدام غیر رسمی

پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه

 

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن
اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

 

دوبل-دو برابر
 

روغنی-آلوده به روغن

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن
به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن
پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن
دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

پیمانی-استخدام غیر رسمی
ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن
زرق و برق-جلوه ی ظاهری-جلا و شفافی

آکله فرنگی-سیفلیس

چشمک-ایما و اشاره به چشم

 

 

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

پِر پِر-در زبان کودکان : صدای پریدن پرنده

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت
حق شناسی-سپاس گزاری
پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

 

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

چوروک افتادن-چین پیداکردن چیزی

جَفت-چوب بست انگور

آکِله-جذام-زن سلیطه

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند

 

 

دل کسی را آب کردن-به اوج تمنا رساندن-بسیار مشتاق کردن-بی تاب کردن

خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی
پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند
زیر مهمیز کشیدن-به کار سخت واداشتن و بهره برداری کردن

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

 

چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

 

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک
برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن
دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن
جسته دوزی-نوعی دوختن

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

بامبول زدن-حقه سوار کردن

خودمانی-صمیمی-یکدل

 

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

 

جا خوردن-یکه خوردن-تعجب زیاد کردن-غافلگیر شدن

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

آدم بی‌خود-بی‌شخصیت و بی‌معنی

زبر-خشن-غیر لطیف

آکِله-جذام-زن سلیطه
جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود
با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن

 
امن و امان(بدون بیم و هراس)
اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

از کیسه خوردن(از جیب خوردن)
انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)
تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

پخش-پراکنده

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید

 

چراغ پا شدن-بر روی دو پا ایستادن اسب

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن