مجموعه کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه و بازار فارسی قسمت بیست و دو

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن

چوب تو ماتحت کسی کردن-نگا. چوب به آستین کسی کردن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

پوست هندوانه زیر پای کسی گذاشتن-کسی را با تحریک حس غرورش به خطر انداختن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

خانه خرابی-بدبختی-زیان بسیار

زن و بچه-اهل و عیال-زن و فرزند

خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم

پیراهن عثمان کردن-بهانه قرار دادن

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان

حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود

اردک رفتن، غاز آمدن(دست از پا درازتر برگشتن)

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد
پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن
چُل-آلت مرد

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

بیا بیا- برو برو

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

 
از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

 

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

چله بُران-جشن حمام رفتن زن پس از گذشت چهل روز از زاییدن
رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن
زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن
چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

بار و بنه-وسایل سفر

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن
درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی
آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

اُزگل-بی‌سروپا-کم شعور و بی‌شخصیت

ذلیل مرده-ذلیل شده

چین دادن-تابدار و شکن دار کردن

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

 

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

 

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

تو پوزی زدن-تو دهنی زدن-با سخن تندکسی را نا امید کردن

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

 

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

بی تفاوت-بی اعتنا

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

پشت-نسل-فرزندان
زبان تر کردن-سخن گفتن
تک پا-زمان کوتاه-در فرصتی بسیار اندک

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است
آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

رفتن گوش-ناراحت شدن گوش از سر و صدا

آینه‌ی کسی بودن(یکسره از کسی تقلید کردن)

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

 

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن
درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

 

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

ژله-لرزانک

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد

دلمه شدن-بسته شدن

 

تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن

چنبره زدن-حلقه زدن

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

 

تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

تیغ زن-کلاه بردار-گوش بر

بخت، بخت اول-برای هر زنی شوهر اول بهتر است

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

زاچ-زائو

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست

چار طاق-به طور کامل

 
جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است
خبرکش-سخن چین
 

زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن

در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن
خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر

 
پِق-صدای خنده ی ناگهانی

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

این خاکدان-دنیا

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری
 

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

 
دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

ازخودراضی-متکبر-خود پسند

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد
خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

 

پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

چشم گرم کردن-چرت زدن-اندکی خوابیدن

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن
زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا

 

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب
دَم نقد-آماده-حاضر

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

دور از شما ب-لانسبت
 

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

اجاق(دودمان)

جَغُل مغل-شکمبه-سیرابی

 

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن

تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

خداپسندانه-مورد پسند خدا

دزدی گرگی-دله دزدی

چک و چانه زدن-چانه زدن-وراجی کردن-مذاکره ی فراوان کردن

آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل

اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

 

روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن
از خدا بی‌خبر(ظالم، نابه‌کار)

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

آشغالی(سپور)

تاج گل به سر کسی زدن-کار نیکی در حق کسی کردن
پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

اروای ننه‌ات(ارواح بابات)

 

جوشانده-دارویی که آن را در آب می جوشانند و عصاره ی آن را به بیمار می دهند

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

خاج کشیدن-صلیب کشیدن

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

 

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

 
دیم کاری-کشاورزی دیم

پات-بی آبرو-بی تربیت

 

دُم ِ هم کردن-مطابق یکدیگر کردن-دو کناره ی چیزی را بر هم نهادن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی
داغان-از هم پاشیده-پریشان

 

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن
 

روبنده-نقابی سیاه رنگ برای پوشاندن چهره
حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

 
خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران

آفتاب خوردن-سختی کشیدن

تمام و کمال-کامل-به تمامی
بغل پر کن-دختر یا زن چاق

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند
 

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم
دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان
از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

پلاس-اثاث مختصر منزل

 

خاور زمین-قاره ی آسیا

بارانداز-جای پیاده کردن بار
خریت-نادانی-حماقت

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن
خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن
خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

آغا‌پنبه(زن بسیار سفیدرو، عروسک پنبه‌ای)

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

چفت کردن-با زنجیر بستن

چاشت بندی-صبحانه-غذای اندک

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

 

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

تو بوق زدن-رازی را فاش کردن
از جنس چیزی بودن

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

بوی حلوای کسی آمدن-قطعی شدن مرگ کسی

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

چراغ باران-چراغانی

 

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

آستین از چشم برداشتن-آشکارا گریستن

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

چرسی-آدم معتاد-افیونی

اول دشت((نزد کسبه) نخستین فروش بامداد)

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

درمانگاه-جای درمان بیمار

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن
آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است

باب شدن-معمول و رایج شدن

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)
رکاب کش-به تاخت-با سرعت

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن
دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

آل(موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول)

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

خنسی-گرفتاری-تنگدستی
چرسی-آدم معتاد-افیونی
افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

بَر و بیابان-دشت و صحرا
از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

امن و امان(بدون بیم و هراس)

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

بی رگ-بی غیرت-بی حس

دلخور-رنجیده-ملول-گله مند

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

باد در سر داشتن-تکبر و غرور داشتن

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

پیه سوز- پی سوز

دست و بال-دور و بر-اطراف

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

 

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)
جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

زینه-پله

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی
دیر فهم-کند ذهن-کودن