منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 269

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

تا-توانایی

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

پس افتاده-بچه ی کسی

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)
به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

جان جانی-صمیمی-یکدل

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

انسان-آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی

 

جیره بندی-سهم بندی

دق کُش-آن که از غصه و اندوه بسیار بمیرد

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت

چلچل-خال خالی-ابلق

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

 

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

دور چیزی را خط کشیدن-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

حرام و حرس-ریخت و پاش

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

اشک تلخ-شراب-اشک عاشق
 

زیر چاقی-مهارت
خس و خاش-آشغال-خس و خاشاک

خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن

دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن

حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

 

 

پا به فرار گذاشتن-گریختن

ار زبان کسی(از قول کسی)

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

تر و فرز-چست و چابک

پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

حق شناسی-سپاس گزاری
چای دان-جای نگهداشتن چای خشک

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

 

خش و خش-نگا. خش خش
پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند

 

زیر سایه ی کسی بودن-در پناه کسی بودن-از پشتیبانی کسی برخوردار بودن

از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

از سکه افتادن-ار رونق افتادن-از دست دادن زیبایی

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

بی در رو-بن بست

تاخیر بردار-قابل عقب انداختن

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

داغان-از هم پاشیده-پریشان

خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

دهن-واحد آواز خواندن

زردنبو-زردمبو
دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که
ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن
پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن
دولت سرا-تعبیری احترام آمیز از خانه ی کسی

چاقالو-چاق-فربه

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

پشه زدن-نیش زدن پشه
بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

خبرنگاری-کار خبرنگار

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

 

خرده قرض-بدهی اندک

دوخته فروش-کسی که پارچه بخرد-از آن لباس بدوزد و برای فروش عرضه کند

جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن
رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت
 

تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

خط افتادن-خراش افتادن

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار
دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

 

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن
دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

ذوق زده شدن-ناگهان بسیار خوش حال شدن-از شادمانی بسیار و ناگهانی بیمار شدن

چول کردن-شرمنده کردن

 

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

خاک تو سری-مصیبت زدگی-گرفتاری-بدبختی

دان دان-متفرق و پراکنده

زیر دندان کسی مزه کردن-از چیزی خوش آمدن-خواهان تکرار چیزی بودن

خرکچی-چارپادار
پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

 

زبانی-شفاهی

رکاب دادن-راهی جایی شدن
خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن
دده مطبخی-آدم کثیف و بد بو

 

پل خر بگیری-محل آزمایش-جایی که گریز از آن ممکن نباشد

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)

 

دست خدا به همراه-در پناه خدا
چینه کشیدن-ساختن دیوار گلی

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

 
پا به پا شدن-تردید داشتن

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد
زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن
از سیر تا پیاز-همه چیز-با همه‌ی جزئیات
تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی
خیز برداشتن-جستن-آماده ی حمله شدن

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)
چار دستی-قمار چهار نفری

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

این جور که بویش می‌آید-چنان که از ظواهر امر پیدا است-از فرار معلوم

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

 
با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

 

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

خواهر کسی را گاییدن-دخل کسی را آوردن-کلک کسی را کندن

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

 

جَر-پیچ و خم راه

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

جسته جسته-یواش یواش-کم کم-به تدریج

ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن

خوش حساب-خوش معامله-آن که بدهی خود را به هنگام بپردازد

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

 

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

از پاشنه در کردن-پیاده راه درازی را طی کردن

آب و خاک(میهن، دیار)

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

زبان درآوردن-آغاز سخن گفتن کودک
برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

حلیله و ملیله-چیز موهوم-داروی بی خاصیت-روغن میخ طویله

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

از چاله در آمدن و به چاه افتادن-از باران به ناودان پناه بردن

جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

از بن گوش-کمال بندگی و خدمتکاری
 

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

آب آتش مزاج-می سرخ

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

ریخت و روز-سر و وضع-شکل و حالت
زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

 

 

 

تو دار-راز نگهدار

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

دبش-گس-دارای مزه ی ترش و گزنده
بو بردن-حدس زدن-از روی شواهد فهمیدن

 

آب شیراز(شراب)

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

پلاس شدن-مدت زیادی در جایی ماندن-جایی را پاتوق خود کردن

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

بامبه-توسری

دست خوش !-آفرین

 

دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

بار زدن-پر کردن وسیله ی نقلیه از بار-حمل کردن بار

 
احدالناس-کسی-فردی

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

 
 

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

 

 

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان

حق القدم-پای مزد-پای رنج-حق ویزیت پزشک

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

 

بخرج دادن-نشان دادن-مصرف کردن-جلوه دادن

خنگ خدا-نادان و کودن

جایی-مستراح-توالت

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

بامبول-حقه-کلک

 

دولابچه-کمد کوچک

دل خواستن-آرزو داشتن-مایل بودن

آلاف و الوف(مال و ثروت، جاه و مقام)

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن

بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب

بجا آوردن-شناختن-دریافتن

روادید-اجازه ی ورود به یک کشور-ویزا

بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

پینه زده-وصله کرده

در نتیجه-سرانجام-عاقبت
چراغ باران-چراغانی

زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن
جوش جوانی-جوشی که بر صورت یا کمر جوان ها می زند-جوش غرور

پلاس-اثاث مختصر منزل

احتیاطی(نجس، ناپاک)

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

تخت پایی-صاف بودن کف پا

آشنا روشنا(دوست آشنا)
خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

دستبرد زدن-دزدیدن-غارت کردن
خاطر جمع-مطمئن
این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)
پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن
زبر و زرنگ-چابک و فرز

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

 

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

آش آلو شدن-خجالت‌زده شدن-سکه‌ی یک‌پول شدن-کنفت شدن

 

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

پشم نداشتن کلاه کسی-اعتبار نداشتن-کاری از کسی برنیامدن

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

 

آفتاب به آفتاب(هر روز)

تار-از محلی راندن
دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

زانویی-زانو

ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

 

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

دست نگاه داشتن-توقف کردن در انجام کار-معطل شدن و منتظر ماندن

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

 

چنار عباس علی-متلک بد
شعله‌ی آتش

دستک-دفتر حساب

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن
خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

چرند-حرف پوچ و بی معنی

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

 

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن
از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن

آزگار-زمان دراز

دلسوز-غمخوار

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

 

خجالت زده-شرم زده-شرمگین

بال بال زدن-بی قراری کردن-دل واپس بودن

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

آبِ دندان(حریف ساده)

دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن

روی خود کشیدن-رو کشیدن
آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)
تلق و تولوق-صدای ناهنجار

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

 
خوش منظره-خوش نما-زیبا

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

حُجره-دفتر کار در بازار و تیمچه

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

آتشِ بسته(طلا)

چرند-حرف پوچ و بی معنی

چوب به مرده زدن-از پا افتاده ای را آزار دادن-موضوع کهنه ای را تازه کردن

 

چاچول-حقه باز-شارلاتان

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

پشمالو-دارای موهای بسیار

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد
چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده
چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن

 
خیرات کردن-چیزی را
تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

 

زرد گوش-بی رگ-ترسو

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

زَوال-مست مست-لول

استخوان‌بزرگ(شخص دارای اصل و نسب)

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

آواز دادن(خواستن)

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

بخور و نمیر-مقداری از غذا که تنها برای ادامه ی زندگی کفایت می کند

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

 

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن