لیست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های کوچه بازاری مردم ایران قسمت نوزدهم

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

خاک به دهنم-زبانم لال

دولابچه-کمد کوچک

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

خشکی-انعطاف ناپذیری-سخت گیری-حالت پوستی که آب و چربی خود را از دست داده است

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

زحمت کش-کارگر-پیشه ور
از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)
چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

حمامی-گرمابه دار

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

 

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن
انکر منکر-بسیار زشت و بدترکیب

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

جاده کوبی-راه صاف کردن

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

خاصه تراش-آرایشگر مخصوص بزرگان

اطفال باغ-گل‌های تازه

 

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن
خیابان گز کردن-ول گشتن

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

دو به هم زن-دو به هم انداز

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)
راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد
به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن
دست کم-حداقل
ذُق ذُق کردن-تیر کشیدن زخم-سوزش داشتن اندام دارای درد

خوشگلک-با خوشگلی اندک

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

روی دوش کسی سوار شدن-بر کسی مسلط شدن

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند
چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

 

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

پاتال-سالخورده-پیر

تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن
دوبل-دو برابر

 

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

ذُق ذُق کردن-تیر کشیدن زخم-سوزش داشتن اندام دارای درد
تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

 

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

نخته شدن-تعطیل شدن-بسته شدن-از رونق و اعتبار افتادن

آدم-نوکر

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن
زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن
تِک تِک-صدای کارکردن ساعت

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

 

آینه‌ی کسی بودن(یکسره از کسی تقلید کردن)

 

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

 

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

تند نویسی-سریع نویسی

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن
چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

 

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

از چیزی زدن-از مقدار چیزی کسر کردن

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

خجالت کشیدن-شرمنده شدن

 

دود چراغ-کشیدن شیره

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

 

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

ته بر کردن-از ته بریدن

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

بردن از رو- از رو بردن

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

 
تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

 

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

زیر دندان کسی مزه کردن-از چیزی خوش آمدن-خواهان تکرار چیزی بودن

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن
پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

راحتی-دمپایی

پای کسی نشستن-در انتظار وصل کسی بودن

اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)
پنج تن آل عبا- پنج تن
خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

زار زدن-سخت گریه کردن

 
خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن
پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

از بن ناخن-ذخیره-بندگی-اطاعت

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

آهوی شیرافکن-چشم محبوب

دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

 

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

خیز برداشتن-جستن-آماده ی حمله شدن
آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)
بی همه چیز-آدم بد جنس-نادرست-کسی که صفت خوبی ندارد

جَرّ-کشمکش دعوا

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

 

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

دخل داشتن-ربط داشتن-مربوط بودن

 

حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن
پینه زدن-وصله کردن

تت و پت-لکنت زبان

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

 

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

خود را باختن-دست و پای خود را گم کردن-مضطرب شدن

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن

خلا-مستراح

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

البرز-بلندقامت-دلیر

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

برو برگرد-چون و چرا

چرس رفتن-حشیش کشیدن

از زور پسی-از روی ناچاری-اجبارن
خبرگزاری-موسسه ی خبرگیری و انتشار خبر

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

حرز جواد کسی بودن-پیوسته با کسی بودن

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

بپا-مواظب باش-متوجه باش

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

درس خود را از بر بودن-موقعیت و وضعیت را خوب دزیافتن-به کار خود وارد بودن-بیدار و هوشیار بودن
خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

خاور زمین-قاره ی آسیا

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی
پامال شدن-از بین رفتن
دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر
چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

 

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید
به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

خواهر خوانده-دوست صمیمی

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

 
دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

 

چاچول-حقه باز-شارلاتان

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

 

پهن شدن آفتاب-روز شدن

راپرت-گزارش-خبر

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

خود یا چیزی را با افاده به دیگری نمودن

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

 
آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

دوستی خاله خرسه-دوستی از روی نادانی که موجب زیان شود

چانه-گلوله ی خمیر نان

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

ارزانی-بخشیدن-دادن

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

پُر پشت-انبوه-بسیار روییده
پیاله فروشی-میخانه

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

 

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

آبی از کسی گرم نشدن-بهره‌ای از کسی نبردن

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب

تلیت کردن-خیساندن نان در غذاهای آبکی
رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

دخیل-پناه برده-توسل جسته به

خشخاشی-نان خشخاش زده

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

برادر اندر-برادر ناتنی-نا برادری

حِکِه ای-مردم آزار-کرمکی-ناراحت
چک و چانه زدن-چانه زدن-وراجی کردن-مذاکره ی فراوان کردن
آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

پا نوشت-زیر نویس-آن چه که در پایین صفحه می نویسند

 

جز و ولز-نگا. جز و وز

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

خورد کردن-ریز ریز کردن-له کردن

زن بردن-همسر گرفتن مرد

روی دست کسی بلند شدن-کاری را به تر از کسی انجام دادن

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند
رج کردن-رج بستن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

 

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

خود را گرفتن-فخر فروختن-کبر و نخوت نشان دادن

ته دیگ-برنج برشته شده و چسبیده به ته دیگ و یا چیزی که زیر برنج در ته دیگ بگذارند

ختم گرفتن-نگا. ختم گذاشتن
چنار امام زاده صالح-متلک بد

آتشِ بسته(طلا)

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

دیگجوش-خوراکی مانند آش که در شب های جمعه و عید می پختند

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

چشه ؟-او را چه شده ؟

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن

 

پر زدن-به چیزی یا کسی اشتیاق فراوان داشتن

خودی-آشنا

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

روان کردن-از بر کردن

چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

دان دان بیرون زدن-ظاهر شدن دانه ها بر پوست

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

حاضر به یراق-حاضر و آماده

 

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

پنج تن آل عبا- پنج تن

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال
دود گرفته-بوی دود گرفته-دودآلود-دود زده
خندیدن به ریش کسی-کسی را مسخره کردن
از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

زار-کوتاه شده ی زایر

جِر خوردن-پاره شدن

 

انگشت در سوراخ مار کردن(دانسته خود را هلاک کردن)

 
اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)
ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی
چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

 

دزدیده-دزدکی

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن

از گرد راه رسیده(تازه‌وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن

جیغ-فریاد-صدای نازک و بلند

اوا خواهر-مرد زن‌نما-مردی که علائق زنانه دارد

آتش بی‌باد-ظلم-می

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

جز و ولز-نگا. جز و وز

چای نیک-قوری و کتری چای

خواری و زاری-پریشان حالی

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن
از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن
ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن